مهندسی عمران
هنگامی که وارد یک شهر می‌شوید، در نگاه اول چه می‌بینید؟ساختمان‌ها؟ راهها؟ پل‌ها؟ فرودگاه و پایانه‌های مسافربری؟ همه اینها و هر‌آنچه که مربوط به عمران و نوسازی می‌شود، در حیطه فعالیت یک مهندس عمران قرار دارد. به عبارت دیگر مهندسی عمران بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است؛ یعنی هر چیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش، نیروگاه‌های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد. زیرا در تمام زمینه‌های عمرانی در آغاز به یک مهندس کارآمد نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است. این رشته در سطح کارشناسی دارای دو گرایش عمران ـ عمران و عمران ـ نقشه‌برداری است
محبوبيت رشته:
بدون شک در 10 سال اخير رشته¬ي مهندسي عمران همواره جزء 4 رشته¬ي اول مورد علاقه¬ي داوطلبين کنکور رياضي بوده و حتي در چند سال اخير پس از رشته ي تحصيلي برق، جزء پرطرفدارترين رشته¬هاي دانشگاهي مد نظرداوطلبين محسوب مي¬شود. بدون شک اين محبوبيت از ويژگي هاي منحصر به فرد اين رشته ي تحصيلي حکايت مي کند. از جمله مهم ترين اين ويژگي ها مي توان به موارد زير اشاره نمود:
o وجود بازار کار مناسب در شرايط فعلي و نياز به عمران و آباداني در بخش هاي مختلف کشور
o جذب مناسب و سريع به بازار کار (حتي با مدرک کارشناسي)
o تنوع بسيار زياد کارهاي مرتبط به رشته تحصيلي عمران و در نتيجه جذب افراد با سلايق متفاوت
o تجربي بودن بسياري از مشاغل مرتبط با اين رشته تحصيلي
o عيني بودن بسياري از مطالب درسي و وجود واحدهاي عملي متنوع
o سطح دشواري متوسط درس هاي ارايه شده در هر مقطع
o فراهم بودن امکان تحصيل در مقاطع بالاتر به صورت تخصصي در داخل و خارج از کشور در صورت علاقه
o تنوع رشته¬هاي تحصيلي موجود در مقطع کارشناسي ارشد
در بالا تنها برخي از ويژگي هاي عمومي رشته ي تحصيلي مهندسي عمران را برشمارديم. مجددا ياد آور مي شوم تمامي موارد فوق تنها در صورتي تحقق خواهند يافت که ورود به اين رشته از روي علاقه مندي با پشتوانه ي وجود توانايي هاي لازم صورت گيرد.
گرایش عمران ـ عمران
دانشجوی مهندسی عمران ـ عمران مسائل مربوط به سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند؛ یعنی از یک سو به طراحی و نحوه ساخت اسکلت ساختمان‌ها و سایر بناهای فنی مثل پل، فرودگاه و تونل پرداخته و از سوی دیگر به مطالعه رفتار زمین بناهای فنی می‌پردازد تا براساس نوع خاک زمین مورد نظر، شکل و شالوده سازه‌ای را که قرار است ساخته شود، طراحی کند. همچنین مهندس گرایش عمران به برنامه‌ریزی حمل و نقل بین شهری و درون شهری، طراحی راهها از نظر هندسی، زیرسازی و روسازی پرداخته و اطلاعات عمومی خوبی نیز در مورد هیدرولیک به دست می‌آورد.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی عمران :
ریاضیات عمومی، فیزیک عمومی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، آمار و احتمالات مهندسی، محاسبات عددی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، مکانیک خاک، زمین‌شناسی مهندسی، متره و برآورد پروژه.
دروس تخصصی گرایش عمران
تکنولوژی بتن، تحلیل سازه، بارگذاری، مهندسی پی، سازه‌های بتنی، سازه‌های فولادی، روش‌های اجرایی ساختمان، مکانیک سیالات، هیدرولیک، هیدرولوژی مهندسی، رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان، نقشه‌برداری و عملیات، مهندسی آب و فاضلاب، بناهای آبی، اصول و مبانی معماری و شهرسازی، پروژه سازه‌های فولادی، روش‌های خرابی ساختمان، راه‌سازی و پروژه، روسازی، مهندسی ترابری، راه‌آهن، مهندسی ترافیک.(بسیاری از درس‌های این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
گرایش عمران ـ نقشه‌برداری
هنگامی که مکان ساخت یک سازه تعیین می‌شود، اولین کار نقشه‌برداری است. تا پستی بلندی‌ها و نقشه مربوط به آن منطقه مشخص شده و براساس آن، مکان خاک‌برداری، میزان خاک‌برداری و نحوه خاک‌برداری تعیین گردد و در نهایت سطح مناسب برای پی‌سازی سازه مورد نظر آماده شود. به عبارت دیگر نقشه‌برداری علم و فن پردازش، تجزیه و تحلیل، تفسیر و نمایش اطلاعات مکانی به منظور اجرای بهینه پروژه‌های عمرانی است. گرایش نقشه‌برداری با جغرافیا و سنجش از راه دور، ارتباط نزدیکی دارد. در ضمن چون نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد، کارهای میدانی و صحرایی این رشته بسیار زیاد است و بخش نقشه‌برداری زیرزمینی آن نیز کار نسبتاً خشنی می‌باشد.
دروس تخصصی گرایش نقشه‌برداری
راه‌سازی، ریاضیات مهندسی، هندسه دیفرانسیل، نقشه‌برداری و عملیات، نقشه‌برداری ژئودتیک، فتوگرامتری، تئوری خطا، نقشه‌برداری مسیر، نقشه‌برداری زیرزمینی، هیدروگرافی، کارتوگرافی، ژئودزی، میکروژئودزی و نقشه‌برداری صنعتی، ژئودزی ماهواره‌ای، نجوم.
گرایش عمران ـ آب
می‌گویند در آینده‌ای نه چندان دور، دست‌یابی به منابع آبی جدید برای کشورهای منطقه خاورمیانه که یکی از مناطق خشک یا نیمه‌خشک جهان است؛ نیازی ضروری می‌شود و حتی جنگ آینده خاورمیانه بر سر آب خواهد بود. کشور ما نیز که در همین منطقه واقع شده است، کشوری خشک و نیمه خشک است. چرا که میانگین بارندگی در ایران حدود یک سوم میانگین بارندگی در جهان است و این یعنی آن که ما باید از هر قطره آب موجود در کشورمان، حداکثر استفاده را کرده و از هدر رفتن آن جلوگیری کنیم. در این میان مهندسین عمران ـ آب با ساخت سدها، تصفیه‌خانه‌ها، تونل‌های انتقال آب و شبکه‌های توزیع آب در همین راستا گام برمی‌دارند. برای مثال در ساخت یک سد، بررسی پستی و بلندی‌های منطقه که سد در آن ساخته می‌شود و تعیین مقدار بتن مورد نیاز برای ساختن سد به گرایش نقشه‌برداری مربوط می‌شود. همچنین تعیین مکان ساخت سد و طراحی حجم مخزن سد و سرریزها و کارهای آماری مربوط به بارندگی و جمع‌آوری آب به گرایش مهندسی عمران ـ آب برمی‌گردد و بالاخره ساخت خود سد به گرایش عمران ـ عمران ارتباط پیدا می‌کند.
دروس تخصصی گرایش عمران ـ آب :
تکنولوژی، تحلیل سازه، بارگذاری، مهندسی پی، سازه‌های بتنی، سازه‌های فولادی، روش‌های اجرایی ساختمان، مکانیک سیالات، هیدرولیک، هیدرولوژی مهندسی، رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان، نقشه‌برداری و عمیات اجرایی، مهندسی آب و فاضلاب و بناهای آبی، شیمی عمومی، هواشناسی، مهندسی سیستم، ماشین‌های آبی و ایستگاه‌های پمپاژ ، شیمی میکروبیولوژی آب، فرآیند تصفیه، مقدمه‌ای بر بهداشت محیط. (بسیاری از درس‌های این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
آینده شغلی ، بازارکار، درآمد
مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌کنند.
وزارت‌خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد سازندگی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراکز دولتی و خصوصی نظیر : وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش ، کشاورزی ، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها و … به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن ، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی ، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته عمران را استخدام می‌کنند.
«اصولا مهندس عمران شانس کاری زیادی دارد چون در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند راهها ، پل‌ها ، سدها ، سازه‌های دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژه‌های فوق می‌پردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.»
«البته باید توجه داشت که هر دانشجوی مهندسی عمران نمی‌تواند فرصت‌های شغلی خوبی داشته باشد. بلکه باید در دوران تحصیل به دنبال پژوهش ، تحقیق و یادگرفتن باشد نه این که تنها واحدهای دانشگاهی را پاس کند و یا حتی به فکر یک معدل خوب دانشگاهی باشد. چون شرکتهای عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال یک نیروی کارآمد هستند نه یک شاگر اول دانشگاه
توجه به وجود دانشگاه¬هاي متعدد در سرتاسر کشور، امکان ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر در رشته¬ي مهندسي عمران وجود داشته به طوري که امکان ادامه¬ي تحصيل در مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري هم اکنون در اکثر دانشگاه¬هاي تراز اول کشور فراهم شده است. با توجه به وجود سطح علمي بسيار مناسب در رشته¬ي تحصيلي عمران در دانشگاه¬هاي کشور و به روز بودن مطالب علمي، هر ساله تعدادي زيادي از دانشجوهاي ايران در مقطع کارشناسي و کارشناسي ارشد به تيم¬هاي علمي محقيق در سرتاسر دنيا مي¬پيوندند و در نتيجه امکان ادامه تحصيل در خارج از کشور نيز براي دانشجويان اين رشته فراهم است.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد چون رشته مهندسی عمران یک رشته گروهی است. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد.
با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارایه می‌گردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه‌های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی ، قدرت تجزیه و تحلیل ، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد.
«رشته مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان عده‌ای از مهندسین جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند یعنی برای برنامه‌ریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌ای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی می‌شوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی ، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد.»
شایان ذکر است که بسیاری از کارها و طرحهای عمرانی در خارج از محیطهای شهری بوده و فعالیت نسبتا زیادی را می‌طلبد لذا داوطلب این رشته باید علاقمند به کارهای عمرانی بوده و توانایی کار در محیطهای پرجمعیت را داشته باشد.
گرايش¬هاي مختلف عمران در مقطع کارشناسي ارشد:
با توجه به مطالب عنوان شده، رشته ي مهندسي عمران از گرايش¬هاي مختلفي در مقطع کارشناسي ارشد برخوردار است که مهم¬ترين آنها عبارتند از:
o مهندسي سازه
o مهنسد زلزله
o مهندسي خاک و پي
o مهندسي حمل و نقل و ترافيک
o سازه¬هاي دريايي
o مهندسي هيدروليک
o مهندسي آب (مديريت منابع آب، آبو فاضلاب و مهندسي رودخانه)
o مهندسي محيط زيست
o مديريت ساخت
