مهندسی عمران
هنگامی که وارد یک شهر می‌شوید، در نگاه اول چه می‌بینید؟ساختمان‌ها؟ راهها؟ پل‌ها؟ فرودگاه و پایانه‌های مسافربری؟ همه اینها و هر‌آنچه که مربوط به عمران و نوسازی می‌شود، در حیطه فعالیت یک مهندس عمران قرار دارد. به عبارت دیگر مهندسی عمران بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است؛ یعنی هر چیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش، نیروگاه‌های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد. زیرا در تمام زمینه‌های عمرانی در آغاز به یک مهندس کارآمد نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است. این رشته در سطح کارشناسی دارای دو گرایش عمران ـ عمران و عمران ـ نقشه‌برداری است
محبوبیت رشته:
بدون شک در ۱۰ سال اخیر رشته¬ی مهندسی عمران همواره جزء ۴ رشته¬ی اول مورد علاقه¬ی داوطلبین کنکور ریاضی بوده و حتی در چند سال اخیر پس از رشته ی تحصیلی برق، جزء پرطرفدارترین رشته¬های دانشگاهی مد نظرداوطلبین محسوب می¬شود. بدون شک این محبوبیت از ویژگی های منحصر به فرد این رشته ی تحصیلی حکایت می کند. از جمله مهم ترین این ویژگی ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
o وجود بازار کار مناسب در شرایط فعلی و نیاز به عمران و آبادانی در بخش های مختلف کشور
o جذب مناسب و سریع به بازار کار (حتی با مدرک کارشناسی)
o تنوع بسیار زیاد کارهای مرتبط به رشته تحصیلی عمران و در نتیجه جذب افراد با سلایق متفاوت
o تجربی بودن بسیاری از مشاغل مرتبط با این رشته تحصیلی
o عینی بودن بسیاری از مطالب درسی و وجود واحدهای عملی متنوع
o سطح دشواری متوسط درس های ارایه شده در هر مقطع
o فراهم بودن امکان تحصیل در مقاطع بالاتر به صورت تخصصی در داخل و خارج از کشور در صورت علاقه
o تنوع رشته¬های تحصیلی موجود در مقطع کارشناسی ارشد
در بالا تنها برخی از ویژگی های عمومی رشته ی تحصیلی مهندسی عمران را برشماردیم. مجددا یاد آور می شوم تمامی موارد فوق تنها در صورتی تحقق خواهند یافت که ورود به این رشته از روی علاقه مندی با پشتوانه ی وجود توانایی های لازم صورت گیرد.
گرایش عمران ـ عمران
دانشجوی مهندسی عمران ـ عمران مسائل مربوط به سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند؛ یعنی از یک سو به طراحی و نحوه ساخت اسکلت ساختمان‌ها و سایر بناهای فنی مثل پل، فرودگاه و تونل پرداخته و از سوی دیگر به مطالعه رفتار زمین بناهای فنی می‌پردازد تا براساس نوع خاک زمین مورد نظر، شکل و شالوده سازه‌ای را که قرار است ساخته شود، طراحی کند. همچنین مهندس گرایش عمران به برنامه‌ریزی حمل و نقل بین شهری و درون شهری، طراحی راهها از نظر هندسی، زیرسازی و روسازی پرداخته و اطلاعات عمومی خوبی نیز در مورد هیدرولیک به دست می‌آورد.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی عمران :
ریاضیات عمومی، فیزیک عمومی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، آمار و احتمالات مهندسی، محاسبات عددی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، مکانیک خاک، زمین‌شناسی مهندسی، متره و برآورد پروژه.
دروس تخصصی گرایش عمران
تکنولوژی بتن، تحلیل سازه، بارگذاری، مهندسی پی، سازه‌های بتنی، سازه‌های فولادی، روش‌های اجرایی ساختمان، مکانیک سیالات، هیدرولیک، هیدرولوژی مهندسی، رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان، نقشه‌برداری و عملیات، مهندسی آب و فاضلاب، بناهای آبی، اصول و مبانی معماری و شهرسازی، پروژه سازه‌های فولادی، روش‌های خرابی ساختمان، راه‌سازی و پروژه، روسازی، مهندسی ترابری، راه‌آهن، مهندسی ترافیک.(بسیاری از درس‌های این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
گرایش عمران ـ نقشه‌برداری
هنگامی که مکان ساخت یک سازه تعیین می‌شود، اولین کار نقشه‌برداری است. تا پستی بلندی‌ها و نقشه مربوط به آن منطقه مشخص شده و براساس آن، مکان خاک‌برداری، میزان خاک‌برداری و نحوه خاک‌برداری تعیین گردد و در نهایت سطح مناسب برای پی‌سازی سازه مورد نظر آماده شود. به عبارت دیگر نقشه‌برداری علم و فن پردازش، تجزیه و تحلیل، تفسیر و نمایش اطلاعات مکانی به منظور اجرای بهینه پروژه‌های عمرانی است. گرایش نقشه‌برداری با جغرافیا و سنجش از راه دور، ارتباط نزدیکی دارد. در ضمن چون نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد، کارهای میدانی و صحرایی این رشته بسیار زیاد است و بخش نقشه‌برداری زیرزمینی آن نیز کار نسبتاً خشنی می‌باشد.
دروس تخصصی گرایش نقشه‌برداری
راه‌سازی، ریاضیات مهندسی، هندسه دیفرانسیل، نقشه‌برداری و عملیات، نقشه‌برداری ژئودتیک، فتوگرامتری، تئوری خطا، نقشه‌برداری مسیر، نقشه‌برداری زیرزمینی، هیدروگرافی، کارتوگرافی، ژئودزی، میکروژئودزی و نقشه‌برداری صنعتی، ژئودزی ماهواره‌ای، نجوم.
گرایش عمران ـ آب
می‌گویند در آینده‌ای نه چندان دور، دست‌یابی به منابع آبی جدید برای کشورهای منطقه خاورمیانه که یکی از مناطق خشک یا نیمه‌خشک جهان است؛ نیازی ضروری می‌شود و حتی جنگ آینده خاورمیانه بر سر آب خواهد بود. کشور ما نیز که در همین منطقه واقع شده است، کشوری خشک و نیمه خشک است. چرا که میانگین بارندگی در ایران حدود یک سوم میانگین بارندگی در جهان است و این یعنی آن که ما باید از هر قطره آب موجود در کشورمان، حداکثر استفاده را کرده و از هدر رفتن آن جلوگیری کنیم. در این میان مهندسین عمران ـ آب با ساخت سدها، تصفیه‌خانه‌ها، تونل‌های انتقال آب و شبکه‌های توزیع آب در همین راستا گام برمی‌دارند. برای مثال در ساخت یک سد، بررسی پستی و بلندی‌های منطقه که سد در آن ساخته می‌شود و تعیین مقدار بتن مورد نیاز برای ساختن سد به گرایش نقشه‌برداری مربوط می‌شود. همچنین تعیین مکان ساخت سد و طراحی حجم مخزن سد و سرریزها و کارهای آماری مربوط به بارندگی و جمع‌آوری آب به گرایش مهندسی عمران ـ آب برمی‌گردد و بالاخره ساخت خود سد به گرایش عمران ـ عمران ارتباط پیدا می‌کند.
دروس تخصصی گرایش عمران ـ آب :
تکنولوژی، تحلیل سازه، بارگذاری، مهندسی پی، سازه‌های بتنی، سازه‌های فولادی، روش‌های اجرایی ساختمان، مکانیک سیالات، هیدرولیک، هیدرولوژی مهندسی، رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان، نقشه‌برداری و عمیات اجرایی، مهندسی آب و فاضلاب و بناهای آبی، شیمی عمومی، هواشناسی، مهندسی سیستم، ماشین‌های آبی و ایستگاه‌های پمپاژ ، شیمی میکروبیولوژی آب، فرآیند تصفیه، مقدمه‌ای بر بهداشت محیط. (بسیاری از درس‌های این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
آینده شغلی ، بازارکار، درآمد
مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌کنند.
وزارت‌خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد سازندگی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراکز دولتی و خصوصی نظیر : وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش ، کشاورزی ، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها و … به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن ، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی ، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته عمران را استخدام می‌کنند.
«اصولا مهندس عمران شانس کاری زیادی دارد چون در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند راهها ، پل‌ها ، سدها ، سازه‌های دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژه‌های فوق می‌پردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.»
«البته باید توجه داشت که هر دانشجوی مهندسی عمران نمی‌تواند فرصت‌های شغلی خوبی داشته باشد. بلکه باید در دوران تحصیل به دنبال پژوهش ، تحقیق و یادگرفتن باشد نه این که تنها واحدهای دانشگاهی را پاس کند و یا حتی به فکر یک معدل خوب دانشگاهی باشد. چون شرکتهای عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال یک نیروی کارآمد هستند نه یک شاگر اول دانشگاه
توجه به وجود دانشگاه¬های متعدد در سرتاسر کشور، امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در رشته¬ی مهندسی عمران وجود داشته به طوری که امکان ادامه¬ی تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هم اکنون در اکثر دانشگاه¬های تراز اول کشور فراهم شده است. با توجه به وجود سطح علمی بسیار مناسب در رشته¬ی تحصیلی عمران در دانشگاه¬های کشور و به روز بودن مطالب علمی، هر ساله تعدادی زیادی از دانشجوهای ایران در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به تیم¬های علمی محقیق در سرتاسر دنیا می¬پیوندند و در نتیجه امکان ادامه تحصیل در خارج از کشور نیز برای دانشجویان این رشته فراهم است.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد چون رشته مهندسی عمران یک رشته گروهی است. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد.
با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارایه می‌گردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه‌های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی ، قدرت تجزیه و تحلیل ، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد.
«رشته مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان عده‌ای از مهندسین جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند یعنی برای برنامه‌ریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌ای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی می‌شوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی ، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد.»
شایان ذکر است که بسیاری از کارها و طرحهای عمرانی در خارج از محیطهای شهری بوده و فعالیت نسبتا زیادی را می‌طلبد لذا داوطلب این رشته باید علاقمند به کارهای عمرانی بوده و توانایی کار در محیطهای پرجمعیت را داشته باشد.
گرایش¬های مختلف عمران در مقطع کارشناسی ارشد:
با توجه به مطالب عنوان شده، رشته ی مهندسی عمران از گرایش¬های مختلفی در مقطع کارشناسی ارشد برخوردار است که مهم¬ترین آنها عبارتند از:
o مهندسی سازه
o مهنسد زلزله
o مهندسی خاک و پی
o مهندسی حمل و نقل و ترافیک
o سازه¬های دریایی
o مهندسی هیدرولیک
o مهندسی آب (مدیریت منابع آب، آبو فاضلاب و مهندسی رودخانه)
o مهندسی محیط زیست
o مدیریت ساخت
